Restauracja Kościoła Mariackiego i Kościoła Najświętszego Serca Jezusowego w Słupsku
jako elementów europejskiego Szlaku Jakubowego
w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Pomorskiego na lata 2014-2020,
Osi Priorytetowej 8 Konwersja, Działania 8.3 Materialne i niematerialne dziedzictwo kulturowe
współfinansowanego z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego

SZLAK JAKUBOWY

Szlak Jakubowy albo inaczej Droga Świętego Jakuba to trasa a właściwie trasy pielgrzymkowe do katedry w Santiago de Compostela w hiszpańskiej Galicji (północny zachód Hiszpanii).
Według bardzo starej tradycji w katedrze tej złożono doczesne szczątki św. Jakuba Większego Apostoła. Nie ma jednej trasy pątniczej, a pielgrzymi mogą dotrzeć do celu
i docierają do niego jednym z wielu szlaków. Znakiem rozpoznawczym każdego szlaku jest muszla świętego Jakuba a kierunek marszu wyznaczają żółte strzałki. Szlak Jakubowy istnieje od ponad tysiąca lat i jest obok szlaków do Rzymu i Jerozolimy trzecim co do ważności chrześcijańskim szlakiem pielgrzymkowym. Można śmiało powiedzieć, że pobożni pielgrzymi wędrowali do grobu świętego Jakuba już w czasach kiedy na obecnych ziemiach polskich nikt jeszcze nie słyszał o nauce Jezusa Chrystusa i założonym przez Niego Kościele. Zgodnie z wielowiekową legendą ciało świętego Jakuba przetransportowano do północnej Hiszpanii, a następnie złożono w miejscu, w którym obecnie znajduje się miasto Santiago de Compostela. Początki kultu świętego Jakuba w hiszpańskiej Galicji sięgają IX wieku. Pierwszym udokumentowanym pielgrzymem do Santiago był francuski biskup Le Puy Godescalo (około 950 roku). Ale ślady wcześniejszych pielgrzymek z IX wieku można znaleźć na monetach bitych za czasów Karola Wielkiego. Największą popularnością cieszyły się pielgrzymki w okresie od XI do XIV wieku. W XII wieku edykt papieski uznał Santiago de Compostela za trzecie po Jerozolimie i Rzymie święte miejsce chrześcijaństwa. Wtedy to pojawiło się nowe nazewnictwo – wędrowca zmierzającego do Santiago zaczęto nazywać peregrino w odróżnieniu od romero czyli pielgrzyma zmierzającego do Rzymu czy palmero – pielgrzyma w drodze do Jerozolimy. Pielgrzymów do grobu św. Jakuba nazywano też kokijardami – od francuskiego określenia muszli: la coquille.
Od początku swojej historii pielgrzymowanie miało przede wszystkim charakter religijny. W średniowieczu przemierzano pielgrzymie szlaki dla umocnienia wiary, odbycia zadanej pokuty, wypełnienia ślubów, z prośbą o uzdrowienie lub jako dziękczynienie. Wzorce zachowań rycerskich średniowiecznej Europy nakazywały czczenie miejsc świętych. Społeczności miast i parafii wysyłały pielgrzymów w tak istotnych intencjach, jak uproszenie końca suszy czy jak w przypadku miasta Perpignan w 1842 roku o ustanie epidemii dżumy.
W niektórych państwach przestępcom nakazywano wyrokiem sądu pielgrzymkę do Santiago. Tradycyjnie drogę rozpoczynano od progu własnego domu. Przez wieki pielgrzymi szlak przemierzali przedstawiciele wszystkich stanów, w tym wiele znanych postaci (nawet władców): Karol Wielki, św. Franciszek z Asyżu, św. Elżbieta Portugalska, św. Brygida Szwedzka, Izabela Kastylijska, św. Ignacy Loyola, św. Jan XXIII. W XIV wieku, kiedy trasa pielgrzymkowa przeżywała największą popularność, każdego roku w drogę wyruszało ponad milion pielgrzymów.
O ogromnej roli pielgrzymek do Santiago de Compostela świadczą słowa Johanna Wolfganga von Goethe, który w jednej ze swoich książek zawarł kapitalne stwierdzenie, że „drogi świętego Jakuba ukształtowały Europę”. Po rewolucji francuskiej znaczenie pielgrzymek drastycznie spadło i dopiero pod koniec lat osiemdziesiątych XX wieku szlak zaczął przeżywać swój renesans przyciągając coraz większą liczbę pielgrzymów z całego świata.

Święty papież Jan Paweł II w czasie swojego pontyfikatu odwiedził Santiago dwukrotnie – podczas jednego z pobytów przeszedł nawet niewielki odcinek pielgrzymiego szlaku.
Po wizycie Jana Pawła II w Santiago de Compostela w 1982 r. Rada Europy uznała Drogę św. Jakuba za drogę o szczególnym znaczeniu dla kultury kontynentu i zaapelowała
o odtwarzanie i utrzymywanie dawnych szlaków pątniczych. Szlak ten został ogłoszony pierwszym Europejskim Szlakiem Kulturowym w październiku 1987 r. oraz wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO w 1993 r. W dniu 5 lipca 2015 roku UNESCO na 39 sesji w Bonn podjęło decyzję o rozszerzeniu Szlaków Jakubowych w Hiszpanii.
Długość Dróg św. Jakuba wpisanych na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO sięgnęła ponad 2200 km.Apel Rady Europy spotkał się z szerokim odzewem w Europie. Rekonstrukcja Szlaku rozpoczęta w 1986 r. trwa nadal w wielu krajach. Wiele odcinków Szlaku zostało nie tylko na nowo wytyczonych, ale też specjalnie przygotowanych, przybierając charakter tzw. caminostrady, by oddzielić ruch pieszy od samochodowego, ułatwiając marsz coraz liczniejszym pielgrzymom i zwiększając ich bezpieczeństwo. Dziś, oprócz Hiszpanii, swoje szlaki (El Camino) – których w średniowieczu było wiele – mają już m.in. Portugalia, Francja oraz Niemcy, Austria i Szwajcaria. Najczęściej uczęszczanym szlakiem jest Camino Frances (ok. 750 km), który - wbrew nazwie ("Szlak francuski") - w 98 procentach przebiega po terytorium Hiszpanii. Wędrówkę zaczyna się w Saint-Jean-Pied-de-Port we Francji, po północnej stronie Pirenejów, przechodzi się przez słynny wąwóz Roncesvalles, gdzie w roku 778 zginął legendarny Roland, bohater "Pieśni o Rolandzie", następnie idzie się przez górzystą Nawarrę, krainę Basków, następnie wędruje się przez słynącą z czerwonych win Rioję, przez wyprażone słońcem, kamieniste ścieżki prowincji Burgos, Palencii, León, przez deszczową Galicję, by po kilku tygodniach wędrówki dotrzeć wreszcie do Santiago de Compostela, na plac Obradoiro, przed katedrę, w której, według tradycji, znajduje się grób Apostoła. Niektórzy nie kończą swojej wędrówki w Santiago de Compostela, ale podążają jeszcze kilkadziesiąt kilometrów dalej, czyli trzy dni drogi od Santiago, nad wybrzeże Oceanu Atlantyckiego, do miejscowości Fisterra (łac. finis terrae - "koniec ziemi"), która często błędnie uważana jest za wysunięty najdalej na zachód punkt kontynentalnej Europy (w rzeczywistości dotyczy to przylądka Roca w Portugalii). W starożytności i średniowieczu uważano Fisterra za prawdziwy koniec świata, poza którym ciągnie się już tylko straszne, nieprzebyte morze. Tradycyjnie, po dotarciu tutaj, palono pokutne, pielgrzymie szaty i obmywano się w wodach oceanu, zostawiając za sobą dotychczasowe grzeszne życie i rozpoczynając z wiarą nowe. Stąd właśnie pochodzi najpowszechniejszy symbol Drogi św. Jakuba - muszla. Docierający nad ocean wędrowcy zabierali muszle jako dowód przebytej drogi. Dziś można je kupić na całej trasie, a najwięcej oczywiście w samym Santiago. Z historią pielgrzymek do Santiago de Compostela związane jest najprawdopodobniej powstanie znanego kanonu Panie Janie.
Współcześnie najbardziej znanymi pielgrzymami są piłkarze reprezentacji Hiszpanii w piłce nożnej. Przed każdym wyjazdowym turniejem cała drużyna spotyka się w Santiago de Compostela. Po zdobyciu mistrzostwa świata w piłce nożnej w roku 2010 czterech czołowych piłkarzy zwycięskiej reprezentacji (Andrés Iniesta, Fernando Torres, Carlos Marchena, Sergio Busquets) zapowiedziało udanie się w pieszej pielgrzymce do Santiago.
W 2010 r. sanktuarium odwiedził papież Benedykt XVI, a lokalne władze kościelne czynią starania, aby miasto świętego Jakuba odwiedził również jego następca papież Franciszek.
W lipcu 2015 roku swoją ponad 4000 km pielgrzymkę w 119 dni z Królewca do Santiago de Compostela w ramach projektu 3 Biegun zakończył polski podróżnik Marek Kamiński.

W odróżnieniu od znanych w Polsce masowych pielgrzymek pieszych (do Częstochowy czy Kalwarii), Droga św. Jakuba przeznaczona jest dla pątników indywidualnych lub małych grup, bez względu na wyznanie i narodowość, chcących doświadczyć w drodze ciszy
i duchowej przemiany. Do ich dyspozycji są nie tylko znajdujące się po drodze kościoły
i kaplice, ale także dogodne miejsca noclegowe w schroniskach dla pielgrzymów
(z hiszpańskiego nazywane albergue lub refugios) prowadzonych przez parafie, stowarzyszenia, samorząd czy też przez osoby prywatne w formie gospodarstw agroturystycznych, hosteli czy schronisk młodzieżowych. Każdy pielgrzym powinien zaopatrzyć się w credencial (oficjalny paszport pielgrzyma wydawany jest od 1 kwietnia 2016 roku tylko przez Biuro Pielgrzyma w Santiago de Compostela) będący jego pielgrzymim paszportem, na podstawie którego otrzymać nocleg w albergues oraz dokument potwierdzający odbycie pielgrzymki: compostelę (w przypadku, gdy powód obycia pielgrzymki był religijny lub religijno-kulturalny) oraz zwykły certyfikat (w przypadku, gdy powód obycia pielgrzymki był turystyczny lub kulturalny).
Obecnie symbolem pielgrzymów wędrujących do Santiago de Compostela są: muszla jakubowa (mocowana np. na plecaku), kij pielgrzymi, kapelusz, peleryna i zbiorniczek na wodę. W ciągu wieków powstała cała sieć dróg, które wiodły od Morza Bałtyckiego - szlak Camino de Santiago zaczynał się niegdyś w Estonii - przez Polskę, Niemcy, Szwajcarię
i Francję aż do Santiago.
Do Composteli wyruszali również rycerze z Polski. W 1404 r. odbył pielgrzymkę rycerz Andrzej Ciołek z Kabat. Znanymi z odbycia pielgrzymki byli też Jerzy
i Stanisław Radziwiłłowie, którzy dotarli do grobu Apostoła w 1579; a w 1611 Jakub Sobieski, ojciec króla Jana III Sobieskiego. Polacy najczęściej korzystali ze szlaków lądowych, docierali do dróg niemieckich i dalej do południowo - francuskich. Pielgrzymki z Polski trwały przez całe średniowiecze, do końca XVII wieku, potem ich natężenie zmalało.

W odpowiedzi na apel Rady Europy również w Polsce zaczęto odtwarzać dawne szlaki pątnicze. W Sanktuarium św. Jana Pawła II w Krakowie w dolnym kościele znajduje się kaplica poświęcona św. Jakubowi Większemu i pielgrzymowaniu Camino.
Pomorska Droga św. Jakuba lub Camino Polaco del Norte (Droga Północnopolska) część Via Baltica (Droga Bałtycka). W średniowieczu trasa ta wiodła od Estonii przez Litwę, Polskę, Niemcy. Odtworzona w latach 2011 - 2013 przy wsparciu środków z Unii Europejskiej programu Europejskiej Współpracy Terytorialnej Południowy Bałtyk. Partnerzy projektu: Gmina Miasto Lębork, Powiat Lęborski, Województwo Zachodniopomorskie, Województwo Pomorskie, Pomorska Regionalna Organizacja Turystyczna, Uniwersytet Gdański, Uniwersytet w Greifswaldzie, Miasto Kretinga, Fundacja Szczecińska odtworzyli szlak od Kretingi przez Kaliningrad, Elbląg, Gdańsk, Sianowo, Lębork, Łebę, Ustkę, Górę Chełmską, Kołobrzeg, Kamień Pomorski, Wolin, Szczecin, Świnoujście, Greifswald do Rostocku. Droga została oficjalnie otwarta i włączona do sieci Dróg św. Jakuba 28 lipca 2013 r. Opracowany został Przewodnik po Pomorskiej Drodze św. Jakuba.

Jej odcinki w północnej Polsce to kolejno:
•    Elbląska Droga św. Jakuba
•    Gdańska Droga św. Jakuba
•    Żukowska (Kaszubska) Droga św. Jakuba
•    Kartuska Droga św. Jakuba
•    Lęborska Droga św. Jakuba
•    Słupska Droga św. Jakuba
•    Zachodniopomorska Droga św. Jakuba


Miejsce pochówku św. Jakuba Apostoła	Katedra w Santiago de Compostela - ostateczny cel pielgrzymów

Oznakowanie na Drogach św. Jakuba

Drogi św. Jakuba są oznaczone podobnie w całej Europie, muszlami św. Jakuba i żółtymi strzałkami. Występują one jednak w różnych wersjach graficznych:


Współczesna wersja oznakowania szlaków jakubowych w Europie	Charakterystycznie oznakowany słup Małopolskiej Drogi św. Jakuba

Znak Wielkopolskiej Drogi Św. Jakuba	Oznakowanie Drogi św. Jakuba Via Regia w Polsce

Muszla jakubowa na murze	Znak drogowy

Muszla jakubowa na chodniku	Krzyż św. Jakuba

Charakterystyczna żółta strzałka	Znak dla pieszych pielgrzymów

Krzyż postawiony w miejscu, w którym umarł pielgrzym na drodze	Tablica informacyjna

(opracowano na podstawie: Wikipedia, Bremer Józef SJ "SANTIAGO DE COMPOSTELA Pielgrzymim krokiem"; Lucyna Szomburg "Droga do Santiago de Compostela")