Restauracja Kościoła Mariackiego i Kościoła Najświętszego Serca Jezusowego w Słupsku
jako elementów europejskiego Szlaku Jakubowego
w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Pomorskiego na lata 2014-2020,
Osi Priorytetowej 8 Konwersja, Działania 8.3 Materialne i niematerialne dziedzictwo kulturowe
współfinansowanego z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego

„SERCE JEZUSOWE – KOŚCIÓŁ NA GÓRCE” (publikacja)

„Tu gdzie w złomach murów praecha
budzą się z martwych spłoszony
wiekowy sen chrzęści zbroja
tępo dudni krok straży
brzęk łańcucha stuk kopyt
miesza się z szumem opon”…

Marta Aluchna – Emelianow
fragment wiersza „To miasto”

W takiej to oto, pięknej formie zakochana w Słupsku poetka dostrzega zaklęte w kamienicach duchy przeszłości, dramaty historycznych wydarzeń, splątanie pamięci o czasach dawnych z dniem dzisiejszym. Dla niej słupskie zabytki stały się źródłem natchnienia wyrażonym lapidarnym, metaforycznym językiem poezji. Nie tylko poeta czuje i dostrzega piękno starych budowli, nadrzecznych murów, strzelistych wież, które wpisane w miejski krajobraz nadają mu specjalnego kolorytu i tajemniczego nastroju. Widzimy i doceniamy również i to, że szacowne, zabytkowe budowle, ich ukształtowanie w przestrzeni, ich różnorodność form i detalu są źródłem określonej wiedzy. Są jakby zatrzymanymi kadrami na taśmie historii, ukazują kolejne etapy rozwoju miasta, jego triumfy i tragedie. Nie darmo zabytki powszechnie nazywa się „dokumentami historii”, „narodową pamięcią”.

Ślady dawnych, wczesnośredniowiecznych, prawobrzeżnych osad dostrzegamy w przebiegu ulic najstarszej dzielnicy miasta. Również nazwy niektórych z nich przypominają odległą średniowieczną tradycję, np. Garncarska – to dawne osiedle rzemieślnicze, ul. św. Piotra prowadziła w kierunku najstarszego kościoła pod tym wezwaniem, wzmiankowanego w 1281 r. Na jego miejscu wznosi się obecnie XIX wieczny kościół Serca Jezusowego. W trakcie jego budowy wydobyto z ziemi kamienną płytę z rytym wizerunkiem postaci, było to najprawdopodobniej bóstwo pogańskie, świadczące że istniała tu niegdyś pogańska świątynia.

Kościół wzmiankowany w dokumencie wystawionym przez księcia gdańskiego Mściwoja II w 1281 r. pełnił już wówczas, jako jedyny, funkcje parafialne. Również później, po relokacji lewobrzeżnego Słupska i stworzeniu parafii p.w. NMP obsługującej gminę niemiecką, kościół św. Piotra był kościołem parafialnym dla okolicznych wsi i prawobrzeżnej osady (ówczesnego Starego Miasta), zlokalizowanej na południe od kościoła. Osada ta podlegała jurysdykcji książęcej i zamieszkiwana była przez ludność posługującą się dialektem kaszubskim. Jeszcze na początku XVIII w. parafii św. Piotra podlegało 16 okolicznych wsi, w których ponad 80 procent ludności używało gwary kaszubskiej.

Budowla powstała zapewne długo przed 1281 r. Był to najprawdopodobniej kościół drewniany. Później, w XIV w. na tym samym miejscu stanął kościół murowany, gotycki, oszkarpowany, bazylikowy, który spłonął w 1616 r. Kościół ten odbudowano i rozbudowano w 1797 r., a następnie rozebrano go w 1860 r. W 1865 r. postawiono nowy kościół dla gminy protestanckiej i ta budowla przetrwała do dziś. W 1945 r. kościół został przekazany parafii rzymsko – katolickiej i wówczas poświęcono go zmieniając wezwanie.

Jest to kościół orientowany, zbudowany z cegły na planie prostokąta, jednoprzestrzenny, pseudo bazylikowy. Od wschodu prezbiterium zamknięte półokrągłą apsydą, sklepioną konchą, a od zachodu czworokątna wieża zwieńczona ośmiokątnym hełmem, od północy dobudowana zakrystia na rzucie prostokąta. W elewacjach otwory okienne zamknięte półkoliście i wypełnione witrażami, w zwieńczeniu elewacji fryz ceglany; na narożnikach korpusu oraz wieży sterczyny z ceramicznymi kwiatonami. Wnętrze nakryte sufitem drewnianym wspartym na filarach; empora drewniana w kształcie podkowy typowa dla świątyń o obrządku protestanckim. Wyposażenie z okresu budowy stanowią ołtarze, organy, drewniane ławki i konfesjonały (brak ambony).

Proboszcz Henryk Hilchen, zmienił tytuł kościoła na Najświętszego Serca Jezusowego. Od tego czasu Dom Boży zaczął używać nazwy Parafia św. Ottona przy kościele Najświętszego Serca Jezusowego. W 1953 roku świątynię przejął nowy proboszcz - ks. Wincenty Lesiak. Podczas trzydziestoletniej służby duchownej przygotował do przyjęcia sakramentów wiele pokoleń powojennych słupszczan. Dzięki niemu udało się przeprowadzić wiele remontów i prac budowlanych. W latach 1957-1960 dokonano remontu prezbiterium kościoła, efektem tego jest polichromia na wewnętrznych ścianach absydy. Jej autorami byli Władysław i Tadeusz Drapiewscy. W kolejnych latach dobudowano zespół salek katechetycznych. W latach 1976-1979 wstawiono nowe witraże wzorowane na dwunastowiecznych witrażach z Chartres.

Organy z kościoła NSJ zostały wybudowane w warsztacie Christiana Friedricha Voelknera z Duninowa koło Ustki. Był on jednym z najsłynniejszych w Niemczech budowniczych organów. Jego firma, założona w 1859 roku i działająca nieprzerwanie aż do zakończenia I wojny światowej wybudowała od podstaw kilkaset instrumentów, które w większości trafiały do kościołów na Pomorzu, ale napotkać je można w wielu częściach Europy, a nawet w afrykańskim Dar es-Salaam (Tanzania).

Od dnia 14.04.1989 r. Kościół widnieje w Pomorskim rejestr zabytków pod Nr 1212 KL.II-5340/1/89.

W chwili obecnej w Kościele Serca Jezusowego trwa wielki remont, który jest możliwy dzięki inicjatywie ks. Jerzego Urbańskiego, proboszcza Parafii Rzymskokatolickiej p.w. Najświętszego Serca Jezusowego w Słupsku oraz ks. Zbigniewa Krawczyka, proboszcza Parafii Rzymskokatolickiej p.w. Najświętszej Maryi Panny Królowej Różańca Świętego w Słupsku, którzy złożyli wniosek do Urzędu Marszałkowskiego w Gdańsku o dofinansowanie projektu w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Pomorskiego na lata 2014-2020.

W wyniku pozytywnie rozpatrzonego wniosku w dniu 5 czerwca 2016 r. powyższe parafie podpisały umowę z marszałkiem województwa na remont kościołów w zakresie realizacji projektu pt. „Restauracja Kościoła Mariackiego i Kościoła Najświętszego Serca Jezusowego w Słupsku jako elementów europejskiego szlaku Jakubowego„ w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Pomorskiego na lata 2014-2020, Osi Priorytetowej 8 Konwersja, Działania 8.3 Materialne i niematerialne dziedzictwo kulturowe współfinansowanego z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego.

Projekt realizowany będzie w okresie od 4 lipca 2016 roku do 30 listopada 2017 roku. Przewiduje on prace restauratorskie oraz prace konserwatorskie zabytkowych budynków sakralnych stanowiących atrakcję turystyczną.

Wartość projektu ogółem stanowi kwotę 5 674 888,78 zł, dofinansowanie z UE stanowi 3 404 933,26 zł, wkład własny wynosi 2 269 955,52 zł co stanowi 40% wartości projektu natomiast dofinansowanie z UE wynosi 60 %.

Poniżej zdjęcia Kościoła p. w. Najświętszego Serca Jezusowego w Słupsku przy ul. Armii Krajowej 22

wnętrze kościola na starych fotografiach

aktualny widok kościoła z zewnątzr

wieża kościoła

Dzwony

Witraże

Polichromia

Organy

Tekst:

1. Wiesław Stachlewski, aktualizacja tekstu: Czesław Lejnik, konsultacja: Zdzisław Machura, wyd. ARW Lenart Słupsk, „Słupski przewodnik turystyczny”, OTiPM Słupsk 2000,

2. Zabytkowy Słupsk, Stanisław Szpilewski

3. Strona internetowa parafii

Zdjęcia:

1. portal gp.24

2. polska niezwykła

3. test.slupsk.eu

4. ustka.travel

Słupsk 13.08.2016 r.